Op 10 oktober is het World Mental Health Day, dit jaar met het thema: “Mental health is a universal human right.” Hoewel dit sterk en hoopgevend klinkt, is de realiteit vaak anders. Voor veel mensen blijft mentale gezondheid een privilege, een luxe die niet voor iedereen bereikbaar is. Waarom? Omdat veel mensen dagelijks worstelen met ‘basisproblemen’ die hun mentale welzijn in de weg staan. Denk aan financiële stress, discriminatie of een chronische ziekte.
Mentale gezondheid en de piramide van Maslow
Om te begrijpen waarom mentale gezondheid voor veel mensen een privilege is, is Maslow’s piramide een handig hulpmiddel. Maslow beschreef menselijke behoeften in vijf niveaus, van basisbehoeften tot zelfontplooiing. Mensen kunnen pas aan hun welzijn en persoonlijke ontwikkeling werken als de basislagen van deze piramide stabiel zijn.
Fysiologische behoeften: Dit zijn de fundamentele overlevingsbehoeften zoals voedsel, water, slaap en onderdak. Voor medewerkers betekent dit een stabiel inkomen dat hun levensbehoeften dekt. Als mensen zich voortdurend zorgen maken over geld – bijvoorbeeld door een laag salaris of onzekerheid over hun job – hebben ze geen mentale ruimte om zich bezig te houden met hun welzijn. Uit onderzoek van de American Psychological Association blijkt dat 72% van de medewerkers zegt dat financiële stress een significante invloed heeft op hun productiviteit en welzijn op het werk. Dit toont aan hoe belangrijk het is dat bedrijven fair verlonen en programma’s ontwikkelen die medewerkers helpen hun financiële situatie te verbeteren, zoals informatie over budgetbeheer of laagdrempelige toegang tot basis financieel advies.
Veiligheid en werkzekerheid: medewerkers moeten zich fysiek én emotioneel veilig voelen op het werk, zonder angst voor ontslag, intimidatie of discriminatie. Een toxische werkcultuur of geen werkzekerheid heeft een enorme impact op iemands mentale gezondheid. Veiligheid op de werkvloer gaat dus verder dan fysieke veiligheid; het draait ook om werkzekerheid, respect, gelijke kansen en inclusie.
Sociale behoeften (verbinding en relaties): Na veiligheid komt de behoefte aan sociale verbinding. Iedereen wil zich onderdeel voelen van een groep, geaccepteerd worden en gewaardeerd worden voor wie ze zijn. Mensen bloeien open als ze in een omgeving werken waarin ze zich gerespecteerd voelen en waarin er ruimte is voor samenwerking en wederzijds vertrouwen.
Waardering en erkenning: Medewerkers die geen of weinig erkenning krijgen, voelen zich minder waardevol en hebben meer last van onzekerheid, frustraties en een laag zelfbeeld, allemaal ingrediënten voor een burn-out. Het simpelweg erkennen van prestaties en het bieden van groeimogelijkheden kan medewerkers helpen zich gewaardeerd te voelen, wat hun motivatie en mentaal welzijn vergroot.
Zelfontplooiing: De bovenste laag van de piramide is de behoefte aan persoonlijke groei en zelfontwikkeling. Dit is de fase waarin mensen het beste uit zichzelf willen halen, hun potentieel willen benutten en hun eigen doelen willen nastreven. Pas wanneer mensen zich niet druk hoeven te maken over werkzekerheid, financiële zorgen of geaccepteerd te worden op het werk, hebben ze ruimte om te werken aan hun eigen welzijn en ontwikkeling. Organisaties (en individuen) moeten dus eerst (samen)werken aan de fundamenten.
Conclusie
Op World Mental Health Day moeten we erkennen dat mentale gezondheid een fundamenteel mensenrecht is, maar dat het niet voor iedereen vanzelfsprekend is. Veel medewerkers hebben te maken met financiële stress, een onveilige werkomgeving of een gebrek aan steun en erkenning.
Organisaties spelen een cruciale rol in het creëren van een werkomgeving waarin aan deze basisbehoeften tegemoet wordt gekomen. Dit vraagt om een strategische investering in een inclusieve bedrijfscultuur, positieve verbinding, sterk leiderschap en mogelijkheden voor groei en ontwikkeling.
- Financiële stress is een van de grootste oorzaken van mentale problemen op de werkvloer. medewerkers die zich zorgen maken over hun inkomen of jobzekerheid, hebben meer stress, angst en een lagere productiviteit. Het aanpakken van deze stress begint dus met een eerlijk en transparant loonbeleid.
- Ontwikkel strikte protocollen tegen intimidatie en discriminatie. Zorg ervoor dat medewerkers zonder angst voor repercussies melding kunnen maken van onveilige situaties (bijvoorbeeld via anonieme meldsystemen en vertrouwenspersonen).
- Organiseer regelmatig team lunches of teambuildingsdagen. Het opzetten van mentor- en buddy-programma’s kan ook helpen om nieuwe medewerkers sneller te integreren en ervaren medewerkers een
betekenisvolle (extra) rol te laten opnemen. - Vier niet alleen grote mijlpalen, maar ook kleine overwinningen. Creëer een cultuur van waardering waarin successen openlijk worden gevierd en plan regelmatig check-ins met je teams waarin je niet alleen over hun prestaties praat, maar ook ruimte biedt voor waardering en erkenning.
- Investeer in opleidingen en coaching voor medewerkers. Zorg voor een duidelijk loopbaanpad en transparant promotiemodel, zodat medewerkers weten welke stappen ze kunnen nemen om te groeien.
Een gezonde werkcultuur waarin mentale gezondheid écht voorop staat, vraagt om meer dan alleen woorden. Het vraagt om een strategische aanpak waarin de basisbehoeften van medewerkers – zoals financiële zekerheid, emotionele veiligheid, sociale verbinding, erkenning en groei – worden vervuld.
Door deze basis stevig neer te zetten, zorgen organisaties ervoor dat medewerkers niet alleen overleven, maar ook de ruimte hebben om te groeien en bloeien. Dit is niet alleen goed voor de medewerkers, maar ook voor de organisatie zelf: gezonde, betrokken medewerkers leiden tot betere prestaties, minder verzuim en een sterkere bedrijfscultuur.
Wil jij de mentale gezondheid van jouw medewerkers naar een hoger niveau tillen? Wij bieden op maat gemaakte trajecten, keynotes en workshops omtrent financiële stress, mentale gezondheid en positieve verbinding of leiderschap. Samen werken we aan een inclusieve werkcultuur waarin iedereen de kans krijgt om te groeien en bloeien.